DÜNDEN BUGÜNE TEPEDEN BAKAN KULELER...

Deniz fenerlerini yazacaktım ki bakınca gözüme çok çeşitli geldiler, vazgeçtim. “Kule” olsun dedim de onlar da hiç fenerlerden aşağı kalmazmış.  Evet, “kule” kelimesi Arapçadaki “kulle”den gelirmiş meğer. Farklı amaçlar için kuleler kullanılmış tarih boyunca... Tepesi sivri olan piramit ve zigguratlar kule sayılmıyorlar. Ülkemizde de bol miktarda kule var zaten, biri de dünyaca ünlüdür. Galata kulemiz... İstanbul’ umuzun “Kız Kulesi” de ünlüdür ama o bir deniz feneri olarak görev yapıyor artık...

Elbette onca meşhur kuleyi anlatabilmek mümkün değil, şöyle ilk akla gelenlere bir bakalım...

EIFFEL( EYFEL) KULESİ –FRANSA/ Paris

*Adını Gustave Eiffel’den alan bu meşhur kule Paris’ le özdeş anılır. ilk olarak Paris'e değil, Barcelona'ya dikilmesi planlanmış. İspanya'nın bu projeyi reddetmesi üzerine teklif Fransa'ya sunulmuş. Eminim çok pişmandırlar İspanya olarak...

*Eiffel Kulesi 1889 yılında Paris Fuarı için geçici olarak inşa edilmişti. Kulenin 1909 yılında yıkılması planlandığı halde, radyo vericisi olarak kullanılabilineceği düşüncesiyle bu karardan vazgeçilmiş.

*Kulenin tepesine yürüyerek çıkmak isterseniz tam 1665 basamak tırmanmanız gerek. 2. Dünya Savaşı sırasında Hitler Paris'i ziyaret etmeden önce Fransızlar, Hitler kulenin tepesine çıkmak isterse tüm basamakları tek tek tırmanmak zorunda kalsın diye asansörü kullanılamaz hale getirmiş.

* Franz Reichelt adlı mucit, paraşütümsü icadını deneme kararı alıp Eiffel Kulesi'nden atladıktan sonra maalesef, hayata gözlerini yummuş.

* Tepesindeki vericiler hariç, ortalama 300 metrelik bir yüksekliğe sahip. “Ortalama” denir, çünkü, Eiffel Kulesi'nin boyu yıl içerisinde sıcaklık değişimlerine bağlı olarak 15 cm uzayıp kısalıyor.

* Erika La Tour ''Eiffel'' adlı kadın 2007 yılında oldukça sıradışı ve bir o kadar da saçma bir karara imza atarak Eiffel Kulesi'yle evlenmiştir. Olur a, insan işte...

* Victor Lustig isimli adam da 1925 Eiffel’i  bir hurda şirketine satmayı başarmış. Üstelik açtığı ihale sayesinde bazı şirketlerden rüşvet bile almış. Satılışı ile de ilginç ama ziyaretleri sayesinde bir de rekoru var bu kulenin. 2011 de, 6,98 milyon turist çekerek “en çok ziyaret edilen âbide” ünvanına sahip, eğer hâlâ değişmedi ise.

PİSA KULESİ- İTALYA / Pisa- İnsanlar mükemmel değildir, elbette hatalar yaparlar. 11. yüzyılda yapılan bir hata 14.500 tonluk bir eğiklikle sonuçlanır. Bu yanlış hesap ise bir şehrin gururu haline dönüşür... Bu kule, Pisa şehrinde Mucizeler Meydanı’ nda yer alan katedralin çan kulesi olarak 1173 yılında inşa edilmeye başlanmış. İlk beş yıldan sonra üçüncü kat tamamlanınca, ağırlığından dolayı eğilmeye başlamış. İtalyanların oldukça şaşırdıkları bu durum araştırılınca, temelde bulunan yoğun kil karışımının kuleyi tutmak için yeterince güçlü olmadığı görülmüş. Bu durum nedeniyle 100 yıl boyunca inşaatı durdurulan kule Cenova ile savaşın başlaması nedeniyle de uzun süre öylece kalmış. 1272 yılına gelindiğinde Mimar Giovanni di Simone’nin işe el atmasıyla kuleye dördüncü kat eklenmiş. Dördüncü kat eklenirken, kulenin eğikliğini gidermek için yapılanlar kısmen başarılı olmuş. 1319 yılında 7. kata gelinip 1372 yılından sonra da kuleye çan odası ilave edilmiş. 1838’de Alessandro Della Gherardesca kulenin güçlendirilme çalışmaları için kulenin tabanına yakın bir yol kazınca yol deniz seviyesinin  altında kalıp içerisi suyla dolmuş ve Pisa Kulesi’nin eğikliği biraz daha artmış. Ne derler, olacakla öleceğin önüne geçilmez. 1990 da, zaman içerisinde gittikçe daha çok eğilen kule, yıkılmasından endişe edilip güçlendirme ve restorasyon için 10 yıl ziyarete kapalı tutulmuş. 4.47 metre eğime kadar ulaşan kule 10 yıl süren çalışmalar sonrasında 3.99 metrede sabitlenip, bu çalışmalar kulenin sağlam ve güvenli olduğuna hükmedilerek sona ermiş. Mühendisler kulenin bu eğikliğine rağmen bugüne kadar yıkılmamasının nedeni olarak 14.500 ton ağırlığına sahip olmasını gösteriyorlar. 56 metre yüksekliği var bu kulenin.

*1987 yılında Mucizeler Meydanı ile birlikte Unesco Dünya Mirası ilan edilen Pisa Kulesi  2001 yılında turistler için ziyarete açılmıştır. Kulenin tepesine tırmanma deneyimi en popüler turistik faaliyetlerdendir.

BIG BEN -İNGİLTERE /Londra-Evet, bir Unesco mirası daha. Thames nehri kıyısında, parlamentoya bitişik olan Big Ben kulesi, Paris için Eiffel neyse Londra için odur. Dünyanın en büyük ikinci dört yüzlü saati olan Big Ben Saat Kulesi'nin yüksekliği 96,3 metredir.  ''Big Ben'' aslında saat kulesindeki çanın adıdır, zamanla halk tarafından yapıyı tanımlamak için kullanılır hale gelmiş. Charles Barry tarafından tasarlanan ve 1834'te inşaatına başlanan kule, bitimine yakın bir dönemde geçirdiği yangın sonrası kullanılamaz hale gelince yeniden inşa edilmek zorunda kalındı. 1859 da bitirilebildi. Temeli on metre zemin altındadır. Yeniden gotik bir üslupla, kum rengine sahip olan Big Ben, tuğla ve demir kullanılarak inşa edildi. Big Ben'in zirvesine çıkmak için kireçtaşından yapılan 334 basamağı tırmanmak gerekiyor. Onunla ilgili de bir kaç ilginç şey dersek;

*Kuleye adını veren çanın adı da aslında bir ağır siklet boks şampiyonu Ben Caunt'dan geliyor ancak 2012 de bu ad “Elizabeth” olarak değişti artık. İlk iki çan kırılmıştır. Bu çan da üstündeki çatlaktan dolayı sürekli kullanılmayıp 2007 de de tamamen susturuldu. Bina tadilata girdi, dört yıl sürecek. Ancak yıllar yılı çanın bakımını yapan firma da ( Whitechapel) artık ticari  işlerini sonlandırmış...

*Big Ben'in saatini hukukçu ve amatör bir saatçi olan Edmund Beckett yapmış... Saatin sarkacı 300 kg. İkinci Dünya Savaşı'nda Almanların bombardımanından kıl payı ama biraz hasarla kurtulan Big Ben şu anda dört yıllık bir restorasyon sürecinde... Zaten bu restorasyon ilgimi çektiği için kulelere göz attım. Eski eserlerin restorasyonları önemli. (Yurtdışını bilemem ama yakın çevremde restorasyon adına öyle şeyler yapılıyor ki, zavallı eserler daha kötü oluyor. “Keşke pejmürde kalsaydı, hiç yapmasalardı” diyorum.)  Kule 2020 de açılacak yeniden. Herkee açık mı olacak? bilinmez, zira öyle değildi. Bundan sonra asansörü, yenilenmiş bir tuvaleti olacakmış ve hafiften başgösteren eğikliğinin de çözülecekmiş.

*Saat üzerindeki ışıklar, parlamentodaki görüşmeler devam ettiği sürece yanar. Saate bakarak parlamentonun ne zaman çalışıp ne zaman çalışmadığını görülebilir... 1939'dan 1945'e kadar savaş zamanı yapılan karartma uygulaması Big Ben'de uygulanmamış. Big ben aynı zamanda ülkenin birliğini, bütünlüğünü ve özgürlüğünü simgeler. Victoria’ da bir de 6 metrelik kopyası var.

*Bu güzel kule; “28 Gün Sonra”, “V for Vendetta”, “Lost”, “Doktor Who”, “Thunderball ve Mary Poppins” filmlerine de ev sahipliğ yapmış...

*Elizabeth Kulesi, Büyük Saat ve Büyük Ben'in 150. yıldönümü, 2009'da kutlandı. Şimdiye kadar Big Ben, altı hükümdarın egemenliğini gören gerçekten ilginç bir kule... İngiltere’ te gitmeyi pek düşünmem ama gitme sebeplerimden biri de odur gidersem...

BELFRY OF BRUGGES -BELÇİKA / Brugge- O çok eski, ortaçağdan alma bir kule, şehrin simgesi halinde. 1240 ‘da önce şehir arşivi olarak tasarlanmış,  daha sonra yangın gözetleme kulesi olmuş,2 kere yanmış 1822 ‘de onarılarak çanlar eklenmiş. Çok görkemli, içeride asansör olmadığından şehri tepeden izlemek için 366 merdiven var. 47 farklı çana sahip ve 83 metre uzunluğundaki kulede her saat farklı bir çan çalıyor, oldukça orginal.

ZYTGLOGGE -İSVİÇRE /Bern -Bern’de bulunan kule, 13. Yüzyılda inşa edilmiş. 800 yıl içinde geçirdiği restorasyonlara rağmen, Bern’in en tanınmış simgelerden biri olma özelliğini korumuştur. Bu kule de UNESCO Kültür Mirası’nın bir parçası.

MEKKE SAAT KULESİ - SUUDİ ARABİSTAN - Mekke “Royal Hotel Saat Kulesi” olarak da biliniyor. 601 metreyi bulan yüksekliğiyle, dünyanın ikinci en yüksek binası. 43 metre çaplı dünyanın en büyük saatine sahip, 32 dalda rekor kırdı. Kulenin 300 ile 575 metreleri arasındaki çelik konstrüksiyonunu bir Türk firması yaptı. Çelik konstrüksiyon, Eyfel kulesinden daha ağır ve 12 bin ton civarında.

MONTREAL SAAT KULESİ - KANADA - Big Ben’e benzeyen kule, 148 metre yüksekliğinde. Her saat başı çanı çalıyor.

ALLEN-BRADLEY SAAT KULESİ - ABD  - Dünyanın en büyük 4 tarafı saat olan kulelerden biri durumunda. Big Ben’in iki katı büyüklüğünde. Mekke’deki saat kulesi yapılıncaya kadar dünyanın en büyük saatiydi. Her yelkovanı, 6,1 metre uzunluğunda ve 240 kilo ağırlığında.

SPASSKAYA SAAT KULESİ - RUSYA - Kremlin’in ana kulesi olan Spasskaya, 1941 yılında İtalyan mimar Pietro Antonio Solari tarafından yapıldı. Kızıl Meydan ana kapısı üzerindeki kule, onlarca yıldır çanlarıyla insanları uyarıyor.

BARIŞ KULESİ - KANADA -1916 yılında yapılan kule Kanada Parlamento binasıyla bitişik. 92,2 metre uzunluğunda. Kanada’nın simgelerinden biri olan kule elli ve yirmi dolarlık banknotların ön yüzünde bulunuyor.

RAJABAİ SAAT KULESİ  - HİNDİSTAN -Hindistan’da, Güney Mumbai’de bulunuyor. Mumbai Üniversitesi, Fort kampüsü sınırları içindeki kule 85 metre yükseklikte. İngiliz Mimar Sir George Gilbert Scott tarafından inşa edildi. Tasarımında Big Ben model alınmış. Bir yerde hüküm sürünce her türlü izi de bulunuyor elbette... Tıpkı Avrupa’ da izlerimiz kaldığı gibi.

Bir başka sohbette Galata kulemiz ve Kız Kulemiz ile, efsaneler ve yaşanmışlıklar üstüne buluşmak üzere, esen kalın... Sevgilerden kuleler yükselsin etrafınızda...