Böbrekler vücudumuzun önemli organlarından biri... Yeterince değerini biliyor muyuz acaba? Yetersiz sıvı tüketimi, aşırı tuzlu beslenme, gereksiz ilaç kullanımı, sigara, sağlıksız yiyecekler böbreklerimize zarar veriyor, taş oluşumuna zemin hazırlıyor. Tükettiğimiz gıdaların yanı sıra mevsimlerin de böbrek fonksiyonlarını etkilediğini söyleyen Medical Park Bahçelievler Hastanesi Üroloji Uzmanı Doç Dr. Abdulkadir Tepeler önemli bilgiler verdi.

AİLENİZDE VARSA DİKKATLİ OLUN

Böbrekler su, elektrolit asit ve baz dengesini sağlayıp vücut için zararlı ürünlerin idrarla vücuttan atılmasından sorumlu organlardır. Yetişkin bir insanda her iki böbrek dakikada yaklaşık 1.2 litre kanı süzerek günlük 1.5 litre idrar üretir. Yetersiz sıvı tüketimi ile veya yaz aylarında olduğu gibi fazla sıvı kaybıyla böbrek taş hastalığı sıklığı özellikle artar. Sıcak havalarda terlemeyle ekstra bir sıvı kaybı olur.

Yeterli sıvı alınmadığı zaman vücut su düzeyini dengelemek için idrar miktarını azaltır. Böylece daha koyu ve konsantre bir idrar atılımı olur. Aslında vücudumuz maruz kaldığı olumsuz koşullara karşı refleks tepkiler ile kendini korumaya çalışır. Ancak belli bir noktadan sonra bu durum artık vücudumuz için yıkıcı veya zararlı etki gösterir. Böbrek taş hastalığı en sık tanı konulan ürolojik hastalıklardan biri ve acile başvuran hastalarda en sık görülen ürolojik durumdur.

Cinsiyet, yaş, vücut kitle indeksi, sıvı alım alışkanlığı, beslenme şekli, yaşanılan bölge-mevsim ve ailede böbrek taşı olması önemli etkenlerdir. Ailesel taş oluşumuna yatkınlığı olan bireyler uygun beslenmez, yeterli sıvı tüketmezler ise böbrek taşı hastalığından muzdarip olmaları kaçınılmazdır.

ERKEKLER 2.5, KADINLAR 2 LİTRE SU İÇSİN

Ülkemizde yaklaşık her 9 kişiden birinde böbrek taşı var. Özellikle Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Marmara bölgelerinde yaşayanlarda daha sık gözleniyor. Mevsimsel faktörlerin yanında beslenme alışkanlıkları da etkili. Diğer bir sebep ise yaz mevsiminde güneş ışığına daha fazla maruz kalma sonucunda D vitamini sentezinin artmasıdır. Bilimsel araştırmalar böbrek taşını oluşturan idrardaki kalsiyum ve okzalatın, Mayıs-Ekim arasında yılın diğer dönemlerine göre ciddi oranda arttığını göstermiştir. Tüketilmesi gereken ideal sıvı miktarı kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Kişinin bulunduğu şartlar, var olan hastalıkları, mesleği, kilosu, spor yapıp yapmadığı gibi birçok faktör sıvı ihtiyacını etkiler. Yaz aylarında terlemeyle kaybedilen sıvı miktar arttığı için tüketilen sıvı miktarı da artırılmalıdır. Sağlıklı bir erişkin günde ortalama 1.5-2 litre civarında idrar çıkarır. Böbrek sağlığı açısından idrar miktarının bu değerin altına düşmemesini isteriz. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) erkeklerin 14 (2.5-3 litre), kadınların ise 10 (1.5-2 litre) bardak su içmesini tavsiye eder. Bu değerler kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Örneğin sistin denen bir taş tipi olan hastaların günde 3-4 litre sıvı tüketmesini isteriz. Böbrek taşı veya böbrek sağlığının esas ilacının su olduğu unutulmamalıdır. Spor sırasında terlemeyle kaybedilen sıvı miktarı artacağından özellikle yaz aylarında spor yapanların daha fazla sıvı alması önerilir.

SERİNLEYEYİM DERKEN HASTA OLMAYIN!

Yaz aylarında tüketilmesi gereken en ideal sıvı sudur. Serinleten soğuk içecekler genellikle şeker ve asit içeriği yüksek veya alkollü içeceklerdir. Ayrıca bu içeceklerin birçoğu diüretik (idrar üretimini artırıcı veya idrar söktürücü) etkiye sahiptir. Hazır meyve suları hem ek tatlandırıcı hem de koruyucu içerdiklerinden dolayı sağlıklı değildir. Bunlar yerine şeker veya tatlandırıcı içermeyen taze doğal meyve suları önerilir. Ancak doğal meyve suları tatlandırıcı içermese de şeker barındırırlar. Bu yüzden şeker hastalarının meyve sularını tüketirken temkinli olması gerekir. Diğer sağlıklı içecekler mineral suları, ayran, kefir, kompostolar özellikle yaz aylarında güvenle tüketilebilir. İdrarın asit oranı arttıkça kristallerin kümelenip taş oluşturma oranı artar. Ayrıca idrarda bulunan sitrat özellikle kalsiyum-okzalat kristallerinin oluşumunu engeller. Böbrek taşlarının yüzde 70'i kalsiyum-okzalat taşıdır. Limon suyu ile alınan sitrat böylece hem idrar pH'ını artırır hem de idrarda sitrat miktarını artırarak taş oluşumunu önleyici etki gösterir. Bu yönüyle yaz aylarında limonata böbrek sağlığı açısından oldukça faydalı bir içecektir.

KASIK AĞRISI VE YÜKSEK ATEŞ YAPABİLİR

Böbrekte oluşup idrar kanalına düşen taş idrarla birlikte aşağıya doğru hareket eder. Eğer idrar kanalından geçebilecek büyüklükteyse idrar kesesine kadar gelebilir. İdrar kesesine yaklaştıkça farklı şikayetlere sebep olabilir. Sık idrara çıkma, kasıklara vuran ağrı, idrar varmış hissi, idrarda kanamaya sebep olur. İdrar yolu tıkanıklıkları iltihaba sebep olarak yüksek ateş, halsizlik, iştahsızlık gibi genel enfeksiyon belirtileri de gösterebilir. Bu tür belirtileri olan hastalar mutlaka bir üroloji hekimine başvurmalıdır. Çünkü idrar yolunu tıkayan uygun tedavi edilmediği takdirde zamanla böbrek fonksiyonlarını bozabilir. Taş nedeniyle fonksiyon görmeyen böbrekler ağrı ve iltihaba neden oluyorsa cerrahi müdahaleyle alınmalıdır. Maalesef ülkemizde böyle vakalarla çokça karşılaşmaktayız.