THY 2007'DEN İTİBAREN LİSTELERİ ALT-ÜST EDECEK

Dokuz ay önce Türk Hava Yolları'nın (THY) genel müdürlük koltuğuna oturan Doç.Dr. Temel Kotil, aslında uçakların kalbini de okuyabilen bir yönetici. İstanbul Teknik Üniversitesi Uçak Mühendisliği Bölümü mezunu olan Kotil, aynı zamanda doktorasını bu alanda yapmış ve uçak motorlarıyla ilgili olarak aynı üniversitede yıllarca ders vermiş bir akademisyen. Kotil, uçakların motorunu en küçük vidasına kadar çok iyi bilse de, THY yönetiminde mikrolardan değil, makrolardan hareket edip dünyayı takip ederek, şirketi hakettiği noktaya ulaştırma çabasında. Son üç yıldır hızlı büyüme trendindeki THY, 2005'in dokuz ayında karını yüzde 31 artışla 106 milyon dolara, yolcu sayısını da yüzde 20 artırarak 10 milyon kişiye çıkardı. 11 bin kişinin çalıştığı şirkette, 2008'de "En genç filoya sahip şirket" olma hedefine ulaşmak için de satın alınan 59 uçak, yavaş yavaş filoya dahil ediliyor. Turizm sezonu öncesinde 24 yeni noktaya uçuş hazırlıkları da sürüyor. THY Genel Müdürü Temel Kotil ile, dünya devleriyle rekabet eden THY'nin bugün bulunduğu noktayı ve hedeflerini konuştuk.

THY'nin hızlı bir büyüme trendinde olduğunu görüyoruz. Rakipleriyle kıyaslarsak, THY'ye bugün hangi noktada?

72 yaşındaki THY, Avrupa'da ve sektöründe bilinen bir havayolu. Ancak, bizim referans noktamız taşıdığımız yolcu sayısı değil, yolcu/kilometre sıralaması. Bu sıralamada Avrupa'da ilk yediye, dünya genelinde 35'e giriyoruz. Bu, Türkiye ölçüsünde küçük rakamlar. Dünyada diğer havayolları büyürken THY o trendi yakalayamadı. Son üç yıldan beri bu şirkette ne oluyor? "Makrolardan bakarak, biz dünyada nerede olabiliriz, fırsatlarımız neler, bu fırsatları alabilmek için nasıl bir filo, nasıl personel altyapısı oluşturalım?" şeklinde bakılıyor. Onun için yüzde 30 büyüyerek geliniyor. Bu devam edecek ve ara kapanacak. Bir önceki yılda Avusturya havayollarının altındaydık. Onu geçmiş olduk, İsviçre havayolunu geçmiş olduk. 2003 yılında 1.5 milyar dolar ciro yapan bir şirkettik, 2.5 milyar dolara gidiyoruz. Şu an zoru başarıp en uzak 4 saatlik mesafede 55 başkente küçük uçaklarla ulaşıyoruz. Uzun mesafe uçabilen büyük gövdeli uçakların gelişiyle, 2007 ve sonrası daha uzun uçuşlara, daha kolay operasyonlara girmiş olacağız. O zaman sıralamalar THY lehine tümüyle alt-üst olacak.

ÖZELLEŞMEYEN ŞİRKET OLARAK BİR THY KALDI

THY'nin yüzde 75'i kamunun elinde. Bu yapı, havayolu gibi dinamik bir alanda hızlı harekete engel oluyor mu?

Her ülkenin büyük bir havayolu oluyor. Bunlar kurulduğu zaman, ABD hariç hepsi devlet şirketleriydi. Liberal olan ülkeler bile havayollarını bir devlet şirketi olarak kuruyorlar. Stratejik olarak görüldüğü için, korunup sübvanse ediliyor. Bu şirketlerin hepsi özelleşti, dünyada birkaç örnek kaldı. Bunlardan biri de THY. Her ne kadar yüzde 25'i borsada olsa da, devlet hissesinin yüksek olduğu birkaç havayolu şirketinden biri. Belki de bu trendi yakalayamadığından dolayı, rakipleriyle aynı noktalara gelemedi.

İkinci marka için bekleyeceğiz

THY'nin, daha ucuza uçabilecek bir alt marka ile hizmet vereceği konuşuldu? Bu yönde bir hazırlık var mı?

İkinci marka aslında kendi içimizde geliştirmekte olduğumuz bir düşünce. En önemli projemiz değil. Avrupa Birliği sürecinde, bütün havayollarının Türkiye'ye gelmesi ve Türkiye'deki bütün havayollarının Avrupa'ya uçabilmesi gündeme gelince, bizim için ikinci marka önemli olabilir.

Bu noktada, daha ucuza uçan havayolu şirketlerinin Türkiye'ye gelişi önem kazanıyor. Easy Jet'in Türkiye'ye gelişi, sizi nasıl etkileyecek?

Easy Jet'ten başka havayolları da geliyor. Örneğin German Wings geliyor. Az yoğun havaalanlarına ikramsız, bagajsız uçuyorlar. Bizim segmentimiz değil, charter'cılar etkilenecek. Bizim ikinci markamız da bu bununla ilgiliydi. Ama özel sektör etkilenecek.

Kıran kırana rekabet var

Uçuş noktası ve uçak sayısı artarken, koltukları dolduramamak gibi bir risk de var. Bu noktada bilet fiyatlarında indirime gitmek zorunda kalmayacak mısınız?

Biz fiyat indirimini yurtdışında hep yapıyoruz zaten. Yurtiçi hatlarda da dinamik ücretlendirmeye gittik. Yolcularımız, "Ben pahalı uçtum, ben ucuz uçtum" diye biraz garipsiyorlar. Ama piyasa bu. Yurtdışında herkes bunu yapıyor. Bir rekabet var. Örneğin Avrupa'da her hatta o ülkeyi temsil eden bize rakip büyük bir havayolu şirketi var. Orada kapasite olarak ondan daha çok sunuyorsak, fiyat olarak onun altına ineriz. Daha az kapasite sunuyorsak, onun üstüne çıkarız. Ortak veri tabanları vardır. Oradan birbirimizi hep gözleriz. Havacılık, kıran kırana rekabetin olduğu, kar marjının çok minnacık olduğu bir sektör. Hep izlemek zorundayız.

Çok talep olursa ucuz bilet satmam

İç hatlarda THY ile özel havayolu biletleri arasında 15-20 YTL'lik bir fark olduğunu söyleyen Kotil, talep olduğu sürece fiyatların düşmeyeceğini söyledi

Yurtiçinde büyük bir fiyat rekabeti başladı. Bu durum, THY'yi nasıl etkiliyor?

Etkilemiyor. THY iç hatlarda uçmak zorunda. Çünkü ben yurtdışından aldığım yolcuyu, İstanbul'a getiriyorum. Buradan belli şehirlere ulaştırmam gerekiyor. Hattına göre değişse de, doluluk yüzde 60-80 arasında değişiyor. O zaman benim yolcu bilet fiyatım ortaya çıkıyor. Dolayısıyla ben kendimi 'rekabet edemez' olarak görmüyorum. Diğer havayollarının bunu düşünmesi gerekiyor. Ben bütün bu noktalara 69 YTL'ye uçabilirim. Sektörde talep varken, tutup da biletleri çok ucuza satamam. Her zaman THY ile özel havayolu bileti arasında bir fark oluyor. Bu da bizim katma değerimiz. 15-20 YTL'lik bir fark oluyor, ki o da bize yetiyor aslında. Bu fark, sanıyorum devamlı kalacak.

Uçak bakımlarını yapan Teknik'in ayrılma süreci ne durumda?

Süreç devam ediyor. yönetim kurulundan kararımız çıktı. SPK'ya bildirdik. 1980'lerde dünya havayolları teknik ve eğitim birimlerini kendi başına bir alt marka yapmaya başladılar. Lufthansa Teknik 4 milyar euro ciro yapıyor. Lufthansa'nın kendisi 20 milyar dolar ciro yapıyor. THY bunda biraz kısa kaldı. Şu anda Teknik ve Eğitim'in ayrılıp bunların kendi başına birer sektör olmasını istiyoruz. Tekniğe bakarsak THY, Avrupa'daki büyük havayollarının uçaklarına bakıyor, ama THY içinde bir alt unsur gibi. Oysa, kendisi de büyük bir unsur olma yeteneğine sahip. Şirket yakında realize olacak. 2005 yılı boyunca Teknik'in iç muhasebesini tuttuk. Dolayısıyla biz 2005'deki performansını biliyoruz. Kendi ayrı personel birimi oluşturuldu. Bütün bunlarla olgunlaştı. Kısa sürede kendi genel müdürüyle yola devam edecek.

KIBRIS HAREKATI UÇAKLARA İLGİMİ ARTIRDI

Uçaklara ilginiz çocukluktan mı, yoksa daha sonra mı uçaklara ilgi duydunuz ?

Kıbrıs çıkarmasının olduğu 1970'lerde, Türkiye'nin kendi uçağını yapacağı söyleniyordu. Çünkü Kıbrıs Harekatı'nda Hava Kuvvetleri çok zor durumda kaldı. Yedek parça bulmada ambargo yaşadık. Lisede okurken havacılığa ilgim başlamıştı. İlk tercihim olarak İTÜ Uçak'ı kazandım. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı adına yurtdışında uçakla ilgili olarak master, doktora yaptım. Türkiye'ye gelince, kendi üniversitemde 1991- 2001 yılları arasında ders verdim.

THY makyaj değişikliğine de gitti. Modacı Cemil İpekçi, kabinleri ve ekip kıyafetlerini yeniledi? Bu değişim neden?

THY kalite olarak çok yukarılarda. Artık olaylara biraz yukarıdan bakarak karar alıyoruz. Kıyafetleri ve kabinleri gözden geçirmek istedik. Cemil İpekçi fikri oradan geldi. Uçaklarımızın üzerinde de güzel bir lalemiz var. Bütün bunlar, ana projenin alt projeleri. Ayrıca yurtdışı medyada THY'nin tanıtımına yönelik 15 milyon dolarlık bir reklam bütçesi ayırdık. Marka olarak dünyada en iyi olduğumuzu anlatacağız. Burada mütevazı olmak istemiyoruz. Belki uçak yapımında en iyi olamayız, ama servis sektöründe en yukarılardayız.

yenişafak