Çocuklarda yabancı cisim yutma en sık 6 ay-3 yaş arasında merak ve öğrenme duygusunun gelişimi ile görülüyor. Bebek veya çocuklar bu dönemde genellikle eşyaları ağızlarıyla tanımaya çalıştıklarından ellerine geçen her şeyi ağzına götürme eğiliminde oluyor.

Aynı zamanda çocukların çok aktif oldukları bir dönem olan bu gelişim sürecinde yutulan cisimlerin nefes borusuna kaçma riski yüksek oluyor. Bu durumun hayati bir tehdit oluşmadan ebeveynler tarafından fark edilip müdahale edilmesi önem taşıyor. Çocuk Cerrahisi Bölümü’nden Op. Dr. Taner Kamacı, çocuklarda yabancı cisim yutma hakkında önemli bilgiler paylaştı. 

Kuruyemiş ve oyuncaklara dikkat!

Çocukların nefes borusuna herhangi bir cisim kaçırması yabancı cisim aspirasyonu olarak tanımlanmaktadır. Gelişmiş ülkelerde yabancı cisim aspirasyonları çocuk ölümleri listelerinde üst sıralarda yer almaktadır. Çocuğun nefes borusuna kaçırabileceği organik ve inorganik cisimler olabildiğince çocuktan uzak tutulmalı ama buna rağmen nefes borusuna kaçırma ve nefes alamama, morarama, boğulma ve öksürük gibi bulgular gözlemlenirse derhal en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Çocuklar en çok fındık, fıstık, ceviz, çekirdek vb. kuruyemişleri nefes borusuna kaçırırlar. Bunun dışında havuç, salatalık, elma gibi ısırarak yedikleri diğer yiyecekleri, küçük oyuncak parçaları ve her türlü küçük cismi nefes borusuna kaçırabilir. 3 yaşından önce kuruyemişler direkt olarak yedirilmemeli veya ebeveyn gözetiminde verilmelidir. Küçük parçalı oyuncaklar alınmamalı, oyuncaklar çocuğun yaşına göre seçilmelidir. Saat pilleri gibi disk piller ortada bırakılmamalıdır. Çocuk ağzında yiyecek varken konuşup gülmemeli ve koşturmamalıdır.

Sakin kalmaya özen gösterilmeli 

Yabancı cisim aspirasyonları sıklıkla evde olur. Çocuk nefes alamadığı için aileler ciddi panik yapar ve korkarlar. Aspirasyon sonrası çocuğun nefesi ve morarması düzelmiyorsa evde acil ilkyardım müdahalesi bilen birinin yapması gerekir. Yabancı cismin nefes borusuna mı yoksa yemek borusuna mı kaçtığı belli olmadığı için morarması geçmeyen çocukta ilk olarak ağız içi kontrol edilmeli ve görünen bir yabancı cisim varsa parmak ile aşağı kaçmamasına dikkat edilerek yabancı cisim çıkartılmalıdır. Eğer ağız içinde görünen yabancı cisim yoksa çocuk 1 yaşından büyükse Heimlich manevrası yapılır. Heimlich manevrası yaparken çocuğun arkasına geçilir. İki el yumruk yapılıp çocuğun midesinin üzerine yerleştirilir ve arkaya ve yukarıya doğru bastırma şeklinde yabancı cismin çıkartılması sağlanır. Eğer 1 yaşından küçükse o zaman yüzüstü ve baş aşağı gelecek şekilde bir elin üzerine yatırılıp diğer elle aşağıdan yukarı doğru vurma şeklinde müdahale edilir.

Tıbbi müdahale zamanında yapılmalı

Nefes borusuna kaçan yabancı cisimler nefes borusunu tamamen tıkayıp ani ölümle sonuçlanabilir. Sağ ya da sol ana bronşu tıkarsa o zaman hastada nefes darlığı şikayetleri ortaya çıkar. Eğer erken müdahale edilmezse bir süre sonra akciğer şişerek patlayabilir ve göğüs boşluğuna hava dolarak o taraf akciğeri tamamen söndürebilir. Nefes borusuna kaçan yabancı cisim tıkayacak bir yapıda değilse akciğer enfeksiyonuna neden olabilir. Nefes borusuna kaçan yabancı cismin çıkartılması için bronkoskopi işlemi uygulanır. İşlem sıklıkla yarım saat sürer ancak bazı hastalarda süre uzayabilir. Eğer yutulan yabancı cisim organik ise ve parçalanıyorsa birçok kez girilip çıkılarak parçalar halinde yabancı cisim çıkartılır. İnorganik cisimler ise genellikle tek seferde ve daha kısa sürede çıkartılırlar. Bronkoskopi öncesi çocuk çok fazla oksijensiz kaldıysa, işlem başarılı şekilde yapılmış ve yabancı cisim sorunsuz çıkartılmış bile olsa kalıcı nörolojik sorunlar oluşabilir.  O nedenle aspirasyon durumunda çocuğun en hızlı şekilde, çocuk cerrahi ve bronkoskopi imkanı olan bir hastaneye ulaştırılması çok önemlidir.