Avrupa'da her yıl yaklaşık 88 milyon ton gıda israf ediliyor ve bu israfın yarısından fazlası da evlerdeki kullanımlardan oluşuyor. Buradan hareketle, Avrupa Gıda Konseyi EUFIC, 29 Eylül Dünya Gıda İsrafı Günü’ne dikkat çekmek için, evde gıda israfını önlemeye yönelik öneriler paylaştı. 2021 Birleşmiş Milletler (BM) Gıda İsrafı Raporu verilerine göre; Türkiye'de her yıl 7,7 milyon ton yiyecek çöpe atılıyor. Türkiye’de de Sabri Ülker Vakfı’nın üyesi olduğu kuruluş; alışveriş yapma, yemek pişirme ve yemekleri planlama şeklini değiştirerek evde gıda israfının önüne geçilebileceğini belirtiyor.  

Günümüzde hızla artış gösteren dünya nüfusu ve buna paralel olarak artan gıda ihtiyacı, doğal kaynakları dikkatli kullanmayı daha da önemli hale getiriyor. Oysa pek çoğumuzun, belki farkında bile olmadan yaptığı gıda israfı, geleceğe ve sürdürülebilir bir yaşamın kaynaklarına yönelik israfın habercisi konumunda yer alıyor. Bu durumun önüne geçmek için evlerde birkaç uygulamaya dikkat etmek yeterli oluyor.  

Öğünlerinizi planlayın

Alışveriş kampanyalarının cazibesine karşı farkındalığın sağlanması önemli. Gerekenden fazla miktarda yapılan gıda alışverişi, gıdayı marketten alındığı gibi henüz kullanamadan çöpe atılmasına neden olabiliyor. Bütün bir haftanın yemek planını hazırlamak, daha planlı öğünler sunarak, gıda israfının önlenmesine yardımcı oluyor. Alışveriş öncesi buzdolabında ve dolaplarda kalan yiyeceklerin kontrol edilmesi öneriliyor. Alışverişe yemekten sonra gitmek, alışveriş listesi hazırlamak ve listeye bağlı kalmak da evde gıda israfının önlenmesi için oldukça önemli adımlardır. Meyve-sebze satın alırken, kusurlu ancak yenecek durumda olan meyve ve sebzelere de bir şans verin, diğerleri gibi yenilebilir ve besleyici kısımları bulduğunu ve gıda israfı için önemli bir paya sahip olduklarını unutmayın.  

Gıdaları nasıl saklamanız gerektiğini bilin

İlk giren ilk çıkar prensibini uygulayarak yiyeceklerin dolaplarda veya buzdolabında kaybolmadığından emin olun. Taze market ürünleri, son kullanma tarihleri daha yakın olan, öne konulan ürünlerin arkasına yerleştirilmelidir. Buzdolabını düzenlerken, artan yemek gibi gıdaları üst rafa, ağzı kapalı çiğ et ve balık gibi yiyecekleri damlamaması için alt rafa yerleştirin. Meyve ve sebzeler için ayrı bir çekmece ayırın. Dijital saklama kılavuzu, akıllı buzdolabı, uygulama veya çevrimiçi şablon kullanarak evde gıda saklama şekillerini takip edin. 

“Tavsiye edilen tüketim tarihi” ve “son kullanma tarihi” önemli

Paketlerin üzerindeki ‘son kullanma tarihi’ ürünü tüketmenin ne zamana kadar güvenli olduğunu bize bildirir. Son kullanma tarihi genellikle soğutulmuş et, süt ürünleri ve hazır yemekler gibi bozulabilir gıdalarda bulunur. Gıda israfını önlemek için bu gıdalar, gerektiği zaman ve gereken miktarda satın alınmalıdır. ‘Tavsiye edilen tüketim tarihi’ son kullanma tarihine göre daha esnektir. Bu tarihten sonra kuru fasulye, mercimek, makarna gibi gıdalar kaliteleri düşmüş olsa bile güvenle tüketilebilir. Bu etiketlere sahip gıdaların kalitesini tespit etmek için duyularımıza güvenmek yeterlidir. 

Elinizde olanı kullanın 

Buzdolabında ve dolaplarda neler olduğunu düzenli olarak kontrol edin ve son kullanma tarihi yaklaşan yiyecekleri tüketin. Buzdolabından çıkardığınız artan sebzeleri makarna, çorba, omlet içine ekleyin veya bir tencerede birlikte pişirebilirsiniz. Yaratıcı olmak, az malzemeyle yemek pişirmek için yeni tarifler denemek gıda israfının önüne geçebilir. Gıdaları son kullanma tarihinden önce dondurmak bir diğer seçenek. Dondurulmuş meyveler ile smoothie'ler yapabilirsiniz.  

Porsiyonları gereğinden fazla hazırlamaktan kaçının

Yemekleri küçük porsiyonlar halinde servis edin, ikinci tabağı gerekince alın. Yemek servisi için daha küçük boyutlu tabaklar kullanın. Uygun porsiyon boyutları için ölçü kapları ve kepçeler alın. Ertesi gün öğle yemeğinde, arta kalan yemekleri kullanın. Yemek artıklarını farklı malzemelerle karıştırıp biraz salata veya ekmekle süsleyin. Sonra kullanmak için gıdaları dondurun. En lezzetli sonuçlar için, donmuş yemek artıkları üç ay içinde kullanılmalıdır. Artan yemekleri tarih etiketleri ile saklayın, böylece yiyecekleriniz bozulmadan ve israf olmadan tüketebilirsiniz. Dışarıda yemek yedikten sonra kalan yemekler olur ise paketlenmesini isteyin. 

Fazla gıdalarınızı paylaşın

Gıdaları tüketmek hâlâ güvenliyse ama kendimizin kullanamayacağını biliyorsak, bu gıdaları paylaşabiliriz. Çevrede bağış kabul eden ve ihtiyaç sahiplerine gıda yardımında bulunan gıda bankaları olup olmadığını kontrol edin. 

Atıkları mümkün olduğunca yeniden kullanın

Gıda artıklarını yeniden değerlendirmeye çalışın. Brokoli sapları ve çiçekleri ile, karnabahar yaprakları, patatesler de kabukları ile pişirilebilir, kavrulmuş kereviz yaprakları baharat olarak kullanılabilir ve diğer artıklar evde et suyu yapımında kullanılabilir. Bir gıda atığı günlüğü tutun ve gıda israfını durdurmanın yaratıcı yollarını not edin. 

Gıdaları evde kompostlamak gıda israfını azaltmasa da atıkları, toprağı beslemeye yardımcı olan kompost haline getirerek çevreye neden olduğu etkiyi azaltmaya yardımcı olmak için bir yol olabilir. Kompostlama, mikroorganizmaların gıda atıklarını biyolojik olarak parçaladığı, sağlıklı toprağı destekleyen koyu, topraklı, besin açısından zengin bir malzemeye dönüştürdüğü doğal bir süreçtir. Ne tür gıda atıklarının toplandığını öğrenmek için yerel yönetiminizle görüşebilirsiniz. Ya da bahçenizi besleyebilirsiniz! Kompost, satın alınan gübreye kıyasla ekonomik ve organik bir alternatiftir. Ancak, bitki bazlı gıdalara et ve hayvansal ürünlere kıyasla daha çok tercih edilmeli, çünkü hayvansal ürünler kötü kokulara ve haşerelere neden olabilir.