Kış aylarının gelmesiyle birlikte sık yaşanılan hastalıklardan, özellikle de üst solunum yolu enfeksiyonlarından güçlü bir bağışıklık sistemi ile korunmak mümkün olabiliyor. Vücudun direncini artırmak için öne çıkan doğal koruyucu olan bitkileri hastalık dönemlerinde de kullanmak kişinin daha çabuk iyileşmesini sağlayabiliyor. Üst solunum yolu enfeksiyonlarıyla savaşan bitkiler, bağışıklık sistemini destekleyerek güçlendiriyor. Memorial Şişli Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü’nden Uzm. Dyt. ve Fitoterapi Uzmanı Rumeysa Kalyenci, üst solunum yolu enfeksiyonlarının tedavisine destek olacak bitkiler hakkında bilgi verdi.

Tıbbi nane (Mentha piperita)

Terletici (diyaforetik), ateş düşürücüdür, bazı bakterilerin gelişimini önler. Kaynatılıp buharı koklandığında ferahlatıcı ve rahatlatıcı özelliği ile burun tıkanıklıklarını açar, solunum yollarını temizler. Dispepsi ve safra kesesi hastalarında midede asit miktarı az olduğundan bal ilavesi ile tüketimi, asit salgısının uyarılması bakımından yararlı olabilir. Taze hazırlanması gerekir çünkü bekletildiğinde tanen gibi bileşenlerin suya geçmesi ile kabızlığa yol açabilmektedir. Nane, mide asidi ve safra salgılarını artıcı özelliğinden dolayı hazmı kolaylaştırabilir ve sindirim sistemine iyi gelir.

Tıbbi adaçayı (Salvia officinalis)

Adaçayının içerdiği uçucu bileşenlerin ağız ve boğazda yerleşen enfeksiyonlarda (farenjit, jinjivit gibi) yararlı olduğu bilinmektedir. Bu nedenle kaynamış ve dinlenmiş suya eklenip 10 dakika demlenmiş adaçayı ile hazırlanan gargaranın kullanılması önerilmektedir. Tıbbi adaçayı, keton bileşenleri (tuyon) içeriği nedeniyle çok miktarda ve uzun süre kullanıma bağlı olarak karaciğer hasarına neden olabilir. Yüksek miktarlarda kullanılması yine içeriğindeki tuyon nedeniyle epilepsi krizlerini tetikleyebilmektedir. Anadolu adaçayı (Salvia triloba) türünde ise tuyon bulunmadığından bu risk söz konusu değildir. Hamileler adaçayını dikkatli kullanmalıdır ve ayrıca bu bitkinin emziren annelerde sütü azaltıcı etkisi bulunmaktadır.

Zencefil (Zingiber officinale)

Hoş kokusu ve ferahlatıcı özelliğiyle mutfakların vazgeçilmezi olan zencefil, limon ile kullanıldığında soğuk algınlığından sindirim sorunlarına kadar birçok rahatsızlığa iyi gelmektedir. Limon ve balla birlikte hazırlanan zencefil çayı soğuk algınlığında, boğaz ağrısında ve öksürüklerde etkilidir. Hamilelerde rahim hareketlerini uyardığı için günlük 1 gramdan fazla kullanılmamalıdır. Safra üretimini uyarır, safra taşı olanlarda taşın kanala düşüp tıkamasına neden olabileceği için dikkatli olunmalıdır. Midede yanma hissi, şişkinlik, bulantı yapabilmesinin yanı sıra kalp ve damar rahatsızlığı olan bireylerde fazla kullanımı çarpıntı yapabilir.

Ihlamur (Tilia plathyphyllos, T. rubra)

İltihap ve ağrı giderici etkisi vardır. İçeriğindeki flavonoidler ile iltihap giderici ve ağrı kesici etki gösterirken, müsilaj içeriği ile de boğazı yumuşatır ve tahrişi önler. Ayrıca üzerine taze kaynatılmış ve dinlendirilmiş sıcak su ilave edilerek çay şeklinde demlendiğinde bazı uçucu bileşenlerinin (linalool) yatıştırıcı etkisi olduğu birçok çalışmada belirtilmiştir. Bu özelliği ile özellikle inatçı öksürüklerde kişilerin rahatlaması bakımından yararlıdır.

Mürver (Sambucus nigra)

İçeriğindeki flavonoidler ve antosiyaninler ile antioksidan etkisinin yanı sıra bağışıklık sistemini uyarıcı etki gösterir ve vücudun direncini artırır. Mürver bitkisinin yaprakları, halk arasında soğuk algınlığında terletici olarak kullanılmaktadır. Bazı çalışmalarda, mürverin siyah meyvelerinin, grip üzerinde etkili olduğu görülmüştür.

Ebegümeci (Malva sylvestris)

İçeriğindeki müsilaj sayesinde sindirim ile solunum sistemi yangı ve tahrişlerinde yumuşatıcı etkiye sahiptir. Ateş düşürücü ve ağrı kesici özellikleri vardır. Ses kısıklığı ve öksürüğe karşı etkilidir. Ağız gargarası şeklinde farenjit ve bademcik iltihaplarına karşı kullanılabilir.

Okaliptus (Eucalyptus globulus)

Okaliptus yaprağı solunum yolları hastalıkları tedavisinde yardımcı olarak kullanılabilir. Ateş düşürücü, ağrı kesici, balgam söktürücü ve antibakteriyel özellikleri bulunmaktadır. Sinir sistemini uyararak dikkati artırmaktadır. Yüksek tansiyon hastaları, hamileler ve emziren kadınların kullanması sakıncalıdır.

Kekik (Thymus vulgaris)

Zengin bir antioksidan, vitamin ve mineral kaynağıdır. Antibakteriyel ve iltihap giderici özelliği ile solunum yolu enfeksiyonları dahil birçok enfeksiyon hastalığına iyi gelmektedir. Doğal bir öksürük yatıştırıcı ve ağrı kesicidir. Hamile ve emziren kadınların tüketmeden önce doktorlarına danışmalarında fayda vardır.

Seylan tarçını (Cinnamomum zeylanicum)

Antioksidan içeriği yüksek bir bitkidir. Kekik, nane ve zencefil gibi baharat olarak da sık kullanılmaktadır. Enfeksiyona karşı koruma sağlar, antiseptik, antibakteriyel, antifungal özelliği bulunmaktadır. Bronşit, soğuk algınlığı şikayetleri ve öksürüğe iyi gelmektedir.

Tarçın içerdiği uçucu yağ nedeniyle tansiyonu yükseltebilir. Özellikle hipertansiyon hastaları kontrollü kullanmalıdır.

Mayıs papatyası (Matricaria recutita)

İltihap giderici olduğu ve bağışıklık sistemini kuvvetlendirdiği için soğuk algınlığı şikayetlerinde kullanılabilir. İyi bir antioksidan kaynağıdır. Ağrı kesici, rahatlatıcı ve uyku verici özelliği bulunmaktadır.

Kışın size iyi gelecek çay tarifleri

Soğuk algınlığı ve boğaz ağrısı için çay:

1 tatlı kaşığı papatya

1 tatlı kaşığı adaçayı

1 çay kaşığı kekik

3-4 adet karanfil

Yapılışı: Bütün bitkiler 1 fincan (150 ml) kaynamış dinlendirilmiş, 80 derece su içerisine konulur ve 10-15 dakika demledikten sonra tüketilir.

Farenjit ve hafif öksürük için çay;

1 tatlı kaşığı ebegümeci

1 tatlı kaşığı papatya

1 tatlı kaşığı okaliptus yaprağı

2 gram taze zencefil
Yapılışı: Bütün bitkiler 1 fincan (150 ml) kaynamış dinlendirilmiş, 80 derece su içerisine konulur ve 10-15 dakika demledikten sonra tüketilir