Kaliteli uyku, çocuğun büyüme ve gelişimi için oldukça önemlidir. Çocukluk çağında yeterli ve kaliteli uyku alamayanlarda dikkat ve hafıza sorunları görülmektedir. İlerleyen dönemlerde ise, uykusuzluk çocuğun okul başarısını olumsuz etkileyebileceği gibi saldırgan davranışlara da yol açabilir.

Henüz daha 1.5 yaşındaki bebeğiniz, gecenin büyük bir bölümünde bitmeyen bir enerjiyle ağlayıp hem kendini, hem de sizi ve komşularınızı uykusuz mu bırakıyor? Yoksa sabahın köründe evdeki tıkırtı seslerine 'hırsız var' korkusuyla uyanıp, salonun ortasında minik bir uyurgezerle mi karşılaşıyorsunuz? Kaliteli uyku hepimiz için önemli olsa da, çocuklarda çok daha kritik önem taşıyor... Çocuğunuzun kaliteli bir uyku çekmesi için doğru pozisyon ve etkili uyutma yöntemlerini, Altınbaş Üniversite Hastanesi Medical Park Bahçelievler Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Özlem Başoğlu Öner anlattı.

BEBEK KENDİ BAŞINA UYUMAYI ÖĞRENMELİ

Uyku; farkındalığın ve çevresel uyaranlara yanıtın geri dönüşümlü olarak azaldığı, periyodik ve fizyolojik bir süreçtir.Bedenimiz uykuda sadece dinlenmez, aynı zamanda yenilenir. Zamanında doğan bir bebek günün ortalama 16-17 saatini uykuda geçirir. İlk haftalarda kısa aralıklı uyku periyotları, üçüncü haftadan sonra uzamaya ve geceye doğru kaymaya başlar. Bebeğin gündüz uykuları 3. aydan sonra kısalır. Bu dönemde bebekler, ebeveyn sallaması veya emerken uyuma gibi bir uyku aracı kullanmadan kendi kendilerine uyumayı öğrenebilirler.

Bebeğin kendi kendini sakinleştirip, uykuya dalması öğrenilen bir davranıştır. Yani annelerin bu zaman diliminde bebeklerine, kendi kendilerine uyuyabilmeyi öğretmeleri gerekir. 3 ila 6 ay arasında bebekler gece-gündüz ayrımı yapmaya başlarlar. 9 aylık bebeklerin yüzde 70'i gece boyunca aralıksız uyur. Bebeklerde sabah uykuları 2 yaş sonrasında biter; öğleden sonra uykusu 5 yaşına kadar devam edebilir.

HANGİ YAŞTA, KAÇ SAAT UYKU İDEAL?

4-12 ay: 12-16 saat (gündüz + gece)
1-2 yaş: 11-14 saat (gündüz + gece)
3-5 yaş: 10-13 saat (gündüz + gece)
6-12 yaş: 9-12 saat
13-18 yaş: 8-10 saat

HAFTADA 3 GÜN DEVAM EDİYORSA DİKKAT!

Uyku problemleri en az haftada 3 gün görülen ve 3 ay süreyle devam eden problemlerdir. Çocuklarda sıklıkla görülen uyku sorunları; sık sık uyanma, uykuya direnme ve uykuya dalmakta güçlük çekmedir.

SALLANAN BEBEĞİN UYKU KALİTESİ AZALIYOR

Çocuğun uykusunun hafif olması, gazlı bebek olması, huyu (hareketli, zor sakinleştirilen), nörolojik gelişiminin geri olması, bademciklerinin ve geniz etinin hava yolunu daraltacak kadar büyük olması, bebeğin uyutulurken sallanması, emzirme gibi bir aracı kullanması, ailenin uzun çalışma saatleri, uyku sırasında sık kontrolle bebeğin uykusunun bölünmesi, kalabalık yaşam koşulları uyku kalitesini etkileyen durumlardır. Televizyon izlemek ve bilgisayar kullanmak da uykuya dalma süresini uzatıp, uyku derinliğini azaltır.

UYKUSUZLUK HAFIZAYI ETKİLİYOR

Yetersiz ve kalitesiz uyku, dikkat ve hafıza sorunlarına, kaygı bozukluğuna, saldırgan davranışlara, okul başarısızlığına yol açabilmektedir. Çocukluk çağında yaşanan uyku sorunlarının obeziteyle ilişkili olduğunu gösteren çalışmalar vardır.

SIK GÖRÜLEN UYKU BOZUKLUKLARI

Çocukluk Çağı İnsomnisi: Çocuğun uykuya dalma, uyku süresi ve niteliğinde tekrarlayan zorluklar yaşanmasıdır.

Gece terörü: Çocukta 1,5 yaşından sonra görülmektedir. Çocukta daha çok uykusunun ilk üçte birlik kısmında yatıştırılamayan ağlama, panik hali ile kendini gösterir. Çocuk o sırada uyandırılamaz, sonrasında da olayı hatırlamaz. Gece terörünün nedeni belli değildir. Altında yatan ruhsal bir sorun ile ilişkili değildir.

Kabus görme: 1,5- 3 yaş arasında sıktır. Daha çok uykunun ikinci yarısında görülür. Uyandırılabilir ve sakinleştirilebilir. Korktuğunu hatırlar.

Uyurgezerlik: 3-10 yaş arasında görülür. Uyandırmak güçtür. Psikolojik bir sorun göstergesi değildir. Düzensiz uyku saatleri, gürültülü uyku ortamı, uyku öncesi korkmasına yol açan öykü, film gibi uyaranlar ortaya çıkmasını tetikler. Uyurgezer çocukları kazalardan korumak için güvenlik önlemleri alınmalı (evin kapısı, balkon kapısı kilitli olmalı gibi).

Uyurken diş gıcırdatma: Okul çağındaki çocuklarda uyurken diş gıcırdatma sorunu ile karşılaşılabiliyor. Uyku apnesi sendromu yaşayan çocuklarda da diş gıcırdatması görülebilir. Geniz eti problemi de diş gıcırdatmasına sebep olabiliyor. İlerleyen yaşla birlikte bu şikayet azalabiliyor. Bazı çocuklarda şiddetli diş gıcırdatmaları diş minesine zarar verebiliyor. Diş hekimleri tarafından hazırlanan bir aparatla diş minesinde zedelenme oluşumu önlenebilir.

Uykuda konuşma: Çocuğun uykusunda konuşması bir sağlıksızlık belirtisi değildir. Konuşma; bağırma veya çığlık atma şeklinde değilse oldukça normaldir.

KALİTELİ UYKU İÇİN...

Sağlıklı uyku alışkanlığının gelişmesi için; sallayarak, emzirerek uyutma alışkanlığı varsa, sonlandırılmalı. Bebek nerede yattıysa orada uyanmalı. Bebeğin sevdiği bir oyuncak veya battaniye ile uyumasına izin verilmelidir. Çocuğun kendi yatağında ve kendi kendine uyuması sağlanmalıdır. Uyku saati aile tarafından belirlenmeli ve bu konuda tutarlı olunmalıdır. Çocuk odasında televizyon olmamalıdır.

UYKU RUTİNİ OLUŞTURUN

Yatma saatinden bir saat önce başlatılan hep aynı şekilde sürdürülen bir uyku rutini olmalı (diş fırçalama, banyo veya el ayak yıkama; pijamaların giyilmesi, yattığı yerde masal, ninni, kitap okunması gibi). Uyku rutini bitip, çocuk yatağına yatırıldıktan sonra onunla 5 dakikadan fazla vakit geçirilmemeli. Işığı söndürülmeli, karanlık korkusu varsa gece lambası kullanılabilir. Çocuğun uyku saatleri yaklaştığında evde dinginlik sağlanmalı. Evde hareketlilik devam ettiğinde çocuk; 'bir şeyleri kaçırıyorum!' düşüncesiyle uyumak istemeyebilir.

YATMADAN ÖNCE ÇİKOLATA VERMEYİN

Çocuk uyumadan önce karnının tok olduğundan emin olunmalı. Akşam yemeğini yemeyen çocuk, gece acıktığı için uyanacaktır. Ama bu yatmadan önce yemek yemeli anlamına gelmez.Çocuğa akşam yemeğinde doyurucu gıdalar yedirmek yeterli olacaktır. Uyku saati yaklaşırken çocuk; çay, kahve, soda, çikolata gibi uyarıcı etki gösteren yiyecek ve içecekler tüketmemeli.

Çocuğa uyumadan en az 15-20 dakika önce uyku saatinin yaklaştığı hatırlatılmalı ki; çocuk kendini uykuya hazırlasın. 'İyi geceler' derken hep aynı kelimelerin kullanılması da çocuğun uyku davranışı kazanmasında olumlu etki sağlayacaktır.

UYKUDAN ÖNCE KALİTELİ ZAMAN GEÇİRİN

Çocuk gün içerisinde anne-baba ile kaliteli zaman geçirmeli. Anne- baba çalışıyorsa eve geldiklerinde çocukları ile birlikte en az 1 saat zaman geçirmeli ve çocuğu kendilerine doyurmalılar. Bu zamanı sohbet ederek veya oyun oynayarak geçirebilirler.

AÇIK HAVADA OYNAYAN ÇOCUK DAHA RAHAT UYUYOR

Erken çocuklukta gündüz uykusu saat 15:30'dan sonraya kalmamalı ki, akşam saatlerinde çocuğun uykusu gelebilsin. Gündüz açık havada oynayan çocuklar gece daha kolay uykuya dalarlar. Çocuğun uykuya zamanında gitmesi, gece boyu ebeveynlerinin yanına gelmemesi gibi olumlu davranışları övülmeli ki, bu olumlu alışkanlıkları pekişsin. Eskiler boşuna söylememiş; çocuklar uyudukça büyürler.