1988’den bu yana HIV ve AIDS’e karşı farkındalık yaratmak için kutlanan 1 Aralık Dünya AIDS Günü’nde bu yılın teması “Eşitleştir” olarak belirlendi. Hastalığın güncel durumuna ilişkin genel durumu özetlemek amacıyla dünya ve Türkiye’yi kapsayan bir değerlendirme yayımlandı.

1988'den bu yana dünyanın dört bir yanında HIV/AIDS hakkında farkındalık oluşturmak ve hastalık karşısında uluslararası dayanışma göstermek amacıyla 1 Aralık'ta kutlanan Dünya AIDS Günü’nün bu yılki teması, “Eşitleştir” olarak belirlendi. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), küresel liderleri ve bireyleri, AIDS’i sona erdirmede ilerlemeyi engelleyen eşitsizlikleri ele almaya çağırırken, herkesin HIV’den korunma ve tedavi gibi hizmetlere eşit erişimine dikkat çekti. HIV ve AIDS hakkında yayımlanan istatistiklerin bir arada incelenebilmesi ve otoriteler tarafından açıklanan verilerin tanımlayıcı analizinin yapılması hedefiyle yola çıkan Türkiye merkezli, Estonya ve Tunus'ta ofisleri olan ECONiX Araştırma, Akılcı İlaç Derneği’nin bilimsel destekleriyle hazırlanan Türkiye ve dünyada AIDS'e ilişkin son güncellemeleri içeren raporunu paylaştı. Raporda 2021'de dünya genelinde 38,4 milyon insanın HIV ile yaşadığı belirtilirken, tedavi olan kişilerin %92'sinin viral olarak baskılanmasının, tedavinin etkinliğini gösterdiğine dikkat çekildi.

Konuyla ilgili değerlendirmelerini paylaşan Akılcı İlaç Derneği Başkanı Prof. Dr. İsmail Balık, “Birleşmiş Milletler’in verileri, AIDS’e bağlı ölümlerin 2004’teki zirvesinden bu yana %68, 2010’dan bu yana ise %52 azaldığını gösteriyor. Antiretroviral (ART) tedavi kapsamında 2000-2021 yılları arasında 18,6 milyon hayat kurtarıldığı görülüyor. Tedavilerin etkinliği bu kadar açıkken, virüse karşı farkındalığın artması önem arz ediyor.” dedi.

Türkiye’de AIDS vakaları 2030’a kadar %113,09 artacak

ECONiX Araştırma’nın raporunda, Sağlık Bakanlığı’ndan alınan verilere de yer verildi. Bu kapsamda 1985’ten 31 Aralık 2021’e kadar doğrulama testi pozitif tespit edilerek bildirimi yapılan 30.293 HIV (+) kişinin ve 2.083 AIDS vakasının mevcut olduğu görüldü. Vakaların %81,2’sinin erkek, %18,8’inin kadın olduğu belirtilirken, en fazla vaka görülen yaş gruplarının 25-29 ile 30-34 olduğu ortaya kondu. Pandemi döneminde, 2020 ve 2021 yıllarında yeni vaka sayısında düşüş yaşandığının görüldüğüne dikkat çeken ECONiX Araştırma Yönetim Ekibi Üyesi Dr. Güvenç Koçkaya, “2021’de toplam 3.002 olan yeni HIV ve AIDS vakalarının pandeminin etkisinin geçmesiyle tekrardan artış trendine gireceğini ve 2030’a kadar HIV/AIDS hasta sayısının %113,09 civarında artarak 74.227 olabileceğini söylemek mümkün. 1985’ten 2022’ye kadar Türkiye’de HIV/AIDS’e bağlı ölüm sayısı toplamda 598 olarak kaydedilmişti. Tahminleme sonuçları, 2030 yılında HIV/AIDS’e bağlı yıllık ölüm sayısının 100’e, toplam ölüm sayısının 1.256’ya ulaşabileceğini öngörüyor. Öte yandan literatür verilerinden yola çıkarak ART tedavi amacıyla yapılan harcamalarını da kapsayan toplam sağlık kaynağı kullanım maliyetlerinin 2030 yılında bugünkü maliyetlerin 14,7 katına çıkarak 15,4 Milyar TL olabileceğini öngörüyoruz. Önleyici tedbirlerin daha çok konuşulması, hastalığa karşı farkındalığın kitlesel düzeyde artması bu anlamda önemli” ifadelerini kullandı.

“Önleme programlarının finansmanında büyük boşluklar var”

Birleşmiş Milletler ve Dünya Bankası gibi açık kaynakların verilerinin kullanıldığı ECONiX araştırmasında dünya çapında HIV ile yaşayan insanların %75'inin tedavi gördüğünün tahmin edildiğine, bu konudaki hedeflere ulaşmak için 5,9 milyonluk bir boşluk bulunduğuna dikkat çekildi. HIV ile yaşayan çocukların ise sadece %52’sinin hayat kurtaran ilaçlara erişebildiği ifade edildi. BM öngörülerinin 2025'te küresel bir halk sağlığı tehdidi olan AIDS'i sona erdirmek amacıyla düşük ve orta gelirli ülkelerde AIDS müdahalesi için 29 milyar dolara ihtiyaç duyulacağını gösterdiğini belirten Dr. Güvenç Koçkaya, değerlendirmelerini şu ifadelerle sonlandırdı: “HIV'i önlemeye yönelik bağış taahhütleri son yıllarda iyileşse de, ülke gelir grupları arasında HIV önleme programlarının finansmanında büyük boşluklar varlığını sürdürüyor. 86 düşük ve orta gelirli ülke tarafından bildirilen veriler, 2021'de toplam HIV harcamalarının ortalama %8'inin önleme programlarına ayrıldığını gösteriyor. Bu payın 2025'e kadar %33'e çıkması gerekiyor. Türkiye'de kurulan ve bugün Estonya ve Tunus ofisleriyle de faaliyet gösteren ECONiX Araştırma olarak, literatüre katkıda bulunacağını düşüneceğimiz araştırmalarımızla tüm dünyayı etkileyen hastalıklara karşı farkındalığa katkıda bulunmayı amaçlıyoruz. Bu gibi raporlarımızla sağlık pazarına ilişkin kapsamlı içgörüler sunmaya devam edeceğiz.”