Doğal güzelliğinin yanı sıra birbirinden farklı kültürlerle renklenen Mudanya, tarihteki ihtişamının her detayını hissettiren uygarlıkların izlerini taşıyor. Mudanya’nın her mahallesinde nice anılar biriktiren tarihi yapılar, ziyaretçilerini zaman tünelinden geçiriyor.  Mudanya’nın hayata sımsıkı sarılan bu değerlerinden biri olan Dereköy’deki tarihi kilise, varlığını sürdürmek için zamanın yıpratıcılığına meydan okuyor. 

Evliya Çelebi, yüzyıllar öncesinde Mudanya’yı tanımlarken “Halkı Rum'dur. Su ve havasının letafetinden Rum güzelleri çoktur” ifadelerini kullanır. Doğal güzelliğinin yanı sıra yüzyıllar boyu aldığı göçler sonucu birbirinden farklı kültürlerle renklenen Mudanya, tarihteki ihtişamının her detayını hissettiren uygarlıkların izlerini taşıyor. Bugüne dek varlığını sürdüren mimarisiyle asırlar deviren bu yapılar, bugün Mudanya’nın tarih ve turizm kimliğini oluşturuyor. Mudanya’nın hayata sımsıkı sarılan bu değerlerinden biri de Dereköy… Eski adı Rumcada dere anlamındaki Potamia’dan gelen Dereköy’deki tarihi kilise, büyüleyici ihtişamını sürdürmek için zamana direniyor. 

TARİHE MEYDAN OKUYOR  

Mahalledeki en önemli ve bugüne kadar varlığını sürdüren Rum Ortodoks Kilisesi’ne ait kalıntılar, görenleri tarihte uzun bir yolculuğa çıkarıyor. 1857 yılında yapılmış anıtsal bir yapı olan Dereköy Kilisesi, gerek mimarisi gerekse içinde bulunan ayin düzenini belirleyen öğelerin özellikleri dolayısıyla önem taşıyor. Burada yaşayan Rumlar 1922 yılında Yunanistan’a gitse de yapı, 1924’ten sonra da Selanik çevresindeki Drama, Kavala, Yanya, Karacaova, Langaza ve Girit Adası’ndan gelen Müslüman Türkler tarafından kullanılmış. Rumların bölgeden ayrılmasının ardından buraya yerleşen Türkler tarafından bina 1972 yılına kadar cami olarak kullanılmış. Yapı bu tarihten sonra, gerek doğal gerekse özensiz kullanım nedeniyle tahrip olmuş.

VAKIF ABİDE KORUNMAYI BEKLİYOR 

Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün korumasında olan kilisede vaiz kürsüsü, yaşanan tahribat nedeniyle Bursa Arkeoloji Müzesi deposuna kaldırılmış. Kilisede alçı ve ahşap süslemeler dikkati çekerken, naosun kuzey ve güney duvarlarındaki pencerelerin üzerindeki yuvarlak madalyonlarda alçı kabartma kerubimler yer alıyor. Kabartmalar, yeşil, bordo, kırmızı ve altın yaldız boya ile boyanmış,  bu bölümdeki kabartmaların bazı kısımları ise Yunanistan’dan gelen turistler tarafından sökülmüş ve tahrip edilmiş. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce yayımlanan Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler adlı yapıtın 4. cildinde kilisenin bu bölümüyle ilgili olarak, “Anadolu’dan günümüze gelen örnekler arasında teknik ve sanat değeri açısından ünik olan bu ikonostasisin korunmasını dileriz” notu düşürülmüştür. Zamanın tüm yıpratıcılığının karşısında ayakta kalmayı başaran tarihi değer, Mudanya’yı ziyaret edenleri büyülüyor.