Dünyadaki maddi ve ekonomik zorluklar, insanların panikle hızlı para kazanma arzularını tetikliyor. Tüm kumar türlerinde olduğu gibi kripto parada da kısa sürede elde edilen yüksek kazancın aynı düzeyde haz verdiğini belirten uzmanlar, beyindeki yüksek dopamin seviyesinin de bağımlılık riskini artırdığını ifade ediyor. Uzmanlar, meydana gelebilen maddi kayıplar sonucunda kişinin aile ve sosyal yaşantısı ile birlikte ruh sağlığının da etkilenebildiğini vurguluyor. Bağımlılıktan kurtulmakta zorlanılması durumunda profesyonel yardım alınması uzmanlar tarafından tavsiye ediliyor.Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Özlem Kızılkurt,  kripto para bağımlılığının belirtilerine değindi ve önemli tavsiyelerde bulundu.

Maddi kayıplar ruh sağlığını etkiliyor

Kripto paraların riskleri göz ardı edilen ancak son yıllarda insanlar üzerinde önemli etkileri olan bir uğraşı olduğunu belirten Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Özlem Kızılkurt, “Aslında kripto para alım satımı birçok kişi tarafından bir ticari uğraş veya yatırım aracı olarak görülüyor ancak bunun yüksek riskli bir ticaret olduğunu söylemekte fayda var. Kişilerin hızlı bir şekilde maddi kayıpları ile sonuçlanırken bu durum aile yaşantısını, sosyal yaşantıyı, hayat kalitesini etkileyebiliyor. Kişinin ruh sağlığının etkilenmesi de bu şekilde kaçınılmaz oluyor.” dedi.

Maddi zorluklar arzuları tetikliyor

Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Özlem Kızılkurt, kayıpların ardından suçluluk ve pişmanlık duygularının yoğun olarak görüldüğünü söyledi ve sözlerine şöyle devam etti:

“Bu duygular zamanla depresyon ve anksiyete bozukluğu belirtilerine dönüşebiliyor. Aslında çoğu insan, kripto para alım satımına bir yakını veya bir tanıdığının yüksek gelir elde etme hikayeleri nedeni ile merakla giriyor. Fırsatları kaçırma, geç kalma, geride kalma duyguları kimi zaman aceleciliğe ve risk alma davranışlarına neden oluyor. Alınan kimi tüyolar ile acemice yatırımlar yapılıyor ve yüksek beklentiler içine giriliyor. Dünyada uzun yıllardır maddi ve ekonomik zorlukların yaşandığı dönemlerde tüm kumar oynama davranışlarında bir artış olduğu görülüyor. İnsanların panik ile hızlı para kazanma arzularının bu dönemlerde özellikle tetiklendiğini söyleyebiliriz. Bu beklenti ile beraber yaşanan kayıplar umutsuzluk duygularını artırıyor ve hayal kırıklıklarına neden oluyor. Kayıpların yarattığı ruhsal güçlüklerin yanında kripto paraların bağımlılığa yol açtığını gözlemliyoruz. Bağımlılık davranışı da kişinin yaşamını olumsuz etkiliyor.”

Kısa sürede yüksek kazanç bağımlılık riskini artırıyor

Kripto paraların bağımlılığa yol açabildiğini vurgulayan Kızılkurt,  “Çünkü bağımlılık davranışını ortaya çıkaran en önemli neden, beynin ödül merkezinin normal haz kaynaklarının dışında uyarılmasıdır. Beynin ödül merkezinin uyarılması, dopamin denilen bir maddenin artışına neden oluyor. Haz veren her türlü olay ya da nesne, ödül merkezimizi uyarır ve dopamin artışına neden olur. Örneğin güzel bir yemek yendiğinde ya da güzel bir manzara karşısında beyinde dopamin sentezlenir. Ancak dopamin artışı ne kadar yüksek ve hızlı ise bağımlılık riski o kadar fazla oluyor. Tüm kumar türlerinde olduğu gibi kripto para alım satımında da kişi ne kadar kısa sürede fazla miktarda para kazanırsa aldığı haz ve beyinden dopamin sentezlenmesi o kadar hızlı ve yüksek miktarda oluyor. Bu durum da bağımlılık riskini arttırıyor. Sonraki seferlerde de aynı yüksek kazanç beklentisi sürüyor ve oynama veya alım-satım davranışı sürüyor.” diye konuştu.

Sosyal ve iş yaşantısı olumsuz etkileniyor

Kumar bağımlılığında olduğu gibi kişilerin kripto para alım satımına da aşırı zaman ve ilgi harcayabildiklerini belirten Kızılkurt, “Kişi bazen diğer yapması gereken işlerinden kısarak zamanının ciddi bir kısmını kripto para takibine harcayabiliyor. Bu durumda da iş, akademik ve sosyal yaşantısı olumsuz etkileniyor. Kumar bağımlılığında çok tipik olarak bağımlının kayıpları telafi etme çabası çok belirgindir. ‘Bu sefer son olarak bu parayı yatıracağım, tüm kaybettiklerimi yerine koyacağım ve tekrar oynamayacağım’ düşüncesi çok sık görülüyor. Bu düşünce yapısının kripto para için de geçerli olduğunu söyleyebiliriz.” dedi.

Takibi azalttıklarında huzursuzluk hissedebiliyorlar

Kumar bağımlılığında olduğu gibi kişilerin kripto para takibini azalttığı veya bıraktığı zaman huzursuzluk hissedebildiklerini ve takip etme arzusu yaşadıklarını ifade eden Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Özlem Kızılkurt, “Bağımlılığın temel mekanizmalarından biri de tolerans gelişmesidir. Kişi aynı hazzı alabilmek için kimi zaman kullandığı maddenin miktarını arttırabilir, kimi zaman kumar oynadığı miktarları kimi zaman da yatırım yaptığı kripto para miktarını arttırır. Burada temel hedef, alınacak hazzı ve dolayısıyla dopamin sentezini arttırabilmektir. Bir diğer önemli benzerlik, kişinin zamanla kendisine ait olan sorumlulukları yerine getirememesidir. Kumar bağımlılığında olduğu gibi kripto para alım satımında da kişinin zamanla iş performansında düşme görülebilir, ailesi ile daha az ilgilenebilir, sosyal çevresini ihmal etmeye başlayabilir.” diye konuştu.

Bu belirtiler bağımlılığı işaret ediyor…

Kripto paranın bağımlılığa yol açabildiğini bilmekle beraber tabii ki her kripto para ile ilgilenen kişinin bağımlı olarak değerlendirilemeyeceğini söyleyen Kızılkurt, “Bir kişiye bağımlı diyebilmemiz için bazı belirtiler görülmesi gerekebilir. Bu noktada bu davranışının kişinin hayatını olumsuz etkileyip etkilemediğine bakmak gerekiyor. Kişi eğer kripto para ile ilgilenmek için ciddi bir zaman harcıyorsa ve bu durum yaşamını, işlerini olumsuz etkiliyorsa, sorumluluklarını yerine getirmesi bozulmuşsa, kripto para takibini azalttığı veya durdurduğu zaman huzursuzluk hissi yaşıyor ve takip için güçlü bir istek duyuyor ve kendisini durduramıyorsa o zaman bağımlılığı düşünmek gerekiyor.” dedi.

Farklı uğraşlar bulunmalı

Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Özlem Kızılkurt, ‘Alışveriş, internet, sosyal medya gibi diğer tüm davranışsal bağımlılıklarda olduğu gibi kripto para için de bağımlılık riskini azaltmak için kişinin kendisini kısıtlaması ve limit koyması oldukça önemli’  dedi ve sözlerini şöyle tamamladı: 

“Eğer kişi kendisine limit kayamıyor ise bu konuda yakınlarından yardım isteyebilir. Kişinin kripto para takibini yaptığı uygulamalara sınır koyması, kendisini durdurmakta güçlük yaşıyor ise bunlara erişimini tamamen engellemesi gerekiyor. Aynı zamanda bu dönemde daha sağlıklı başka haz kaynaklarını arttırmak, kripto para takibi yerine başka bir uğraş alanı koymak da önemli. Eğer kişi bağımlı olduğunu düşünüyor ve bu durum ile kendisi baş etmekte güçlük yaşıyorsa mutlaka bağımlılık konusunda uzman ve profesyonel bir ekipten yardım almalı.”