KAHRAMANMARAŞ - Kahramanmaraş, Osmaniye ve Hatay illerinde bulunan 14 HES'te yapılan incelemelerde kamuya ait HES'lerde balık geçitlerinin bulunmadığı, tüzel kişilere ait HES'lerin bazılarında ise balık geçidi olmadığı, bazılarında ise eksikliklere rağmen balık geçitlerinin bulunduğu belirlendi. Geçitlerin balıkların yaşamlarını sürdürebilmesi ve yörede yapılan balık avcılığı açısından önemli olduğuna dikkat çeken uzmanlar, balık geçitlerinin balık türü ve gereksinimine uygun şekilde yapılması gerektiğini söyledi.

Akarsular üzerine kurulan barajlar ve HES'ler balıkları tehdit ediyor. Enerjide dışa bağımlılığı azaltmak amacıyla yapılan ve ülke genelinde sayıları hızla artan HES'ler uygun yapılmadığında biyolojik dengeyi bozuyor. Balık geçitleri yapılmaması ya da uygun geçit inşaa edilmemesi nedeniyle HES'ler balıkların geçişine engel oluyor. Bu durum göçmen balık türlerinin azalmasına, nesillerinin tükenmesine yol açabiliyor.

Doğu Akdeniz Bölgesi'nde yapılan bir çalışma, bir çok HES'te balık geçitlerinin bulunmadığını ortaya koydu. Kahramanmaraş Şütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü'nce Doğu Akdeniz Bölgesini kapsayan Kahramanmaraş, Osmaniye ve Hatay'da Ceyhan Nehri, Karasu, Tekir, Güredin, Keşiş, Körsulu, Zeytin, Andırın ve Deli Çayları ile Savrun Deresi'nde bulunan 15 HES'te balık geçitlerinin yapısal ve hidrolik özellikleri araştırıldı. İncelemeler sonucunda Ceyhan Nehri, Tekir ve Güredin Çayları'nda ki HES'lerde balık geçidinin olmadığı tespit edildi. Körsulu, Zeytin, Andırın, Körsulu Çayları ile Savrun Deresi'nde ki HES'lerde bulunan balık geçitlerinin ise sorunlara rastlanıldı. Çalışma sonucunda, kamuya ait HES'lerde balık geçitlerinin bulunmadığı, tüzel kişilere ait HES'lerin bazılarında ise balık geçidi olmadığı, bazılarında ise eksikliklere rağmen balık geçitlerinin bulunduğu belirlendi.

'HES'LERİN KURULACAĞI YERLERDE HABİTAT ÇALIŞMASI YAPILMALI'

Çalışmayı yapan Şaban Baydar, akarsular üzerinde kurulan baraj ve regülatör gibi tesislerde su ürünlerinin geçmesine mahsus balık geçidi veya asansörlerin yapılması ve bunların devamlı olarak işler durumda bulundurulmasının mecburi olduğunu söyledi. Araştırmada bazı HES'lerde balık geçitlerinin olmadığını tespit ettiklerini anlatan Baydar; "Balık geçidi olmayan HES'lere balık geçidi inşa edilmesi, balık geçidi olanların ise düzenlenmesi gerekmektedir. Balık geçitlerinde uzman kişilere danışılarak balık türü ve gereksinimine uygun geçitlerin inşası balık faunasının yaşamlarını sürdürebilmesi ve yörede yapılan balık avcılığı açısından önemli" dedi.

HES kurulması düşünülen su kaynaklarında yapılacak habitat çalışmalarıyla balık türlerinin belirlenmesi ve burada yer alan türlerin üreme amacıyla göç etme isteği duyup duymadığının saptanmasının öncelikle ele alınması gereken konu olduğunu vurgulayan Baydar, şunları söyledi; "Üremek için memba ya da mansap göçüne ihtiyaç duymayan balıkların yer aldığı regülatörlere balık geçitlerinin yapılması çok uygun görülmüyor. Ülkemizde habitat çalışmalarının eksikliği nedeniyle hangi balık türlerinin göç ettiği konusunda çalışmaların yoğunlaştırılarak geçitlerin buna göre planlanması gerekiyor. Bu nedenle balık geçitlerinin etkin çalışması ve işlevini yerine getirebilmesi için ülkemizde HES'lerin kurulacağı yerlerde öncelikle habitat çalışmalarının yapılması, balık geçit tiplerinin doğru seçilmesi bakımından önemli görülmüştür. Ayrıca HES kurulacak alanlarda endemik türlerin neslini devam ettirebilmesi amacıyla bu türlerin korunması büyük bir önem taşıyor. CİHAN